Personal website of .... Casper ter Kuile

Verslag van de stormchase door Casper en Roy op 20 augustus 2009

Geachte (zwaar) weer liefhebbers,

Proloog
Ik ben van kinds af aan mateloos geinteresseerd in alles wat ook maar een klein beetje met het weer te maken heeft. Zo hield ik, zoals zovele van mijn leeftijdsgenootjes, staatjes bij van temperatuur en lies ik daartoe trouw elke dag mijn maximum/minimum thermometer af. Krantenberichten werden gespeld en uitgeknipt als daar aanleiding toe was. Wie van de weeramateurs herkent zich niet in dit beeld? Sinds een paar jaar is er ook de interesse op jacht naar het "Grote Weer" en dat vind je maak op één plaats namelijk in de VS, in Tornado Alley zogezegd. Zo togen mijn vaste chasemaatje Roy en ik in de tweede helft van afgelopen mei weer naar de VS om op alles te chasen dat de moeite waard was om op te chasen... Helaas dus, niets van dit alles. Een vette "omega" blokkade maakte dat het "severe" weather geen kans maakte. Het werd dus voornamelijk een site see-ing tour, ook lang niet verkeerd trouwens! Was het bij ons in de VS de rust zelve, aan de andere kant van het grote water in een klein landje aan de Noordzee ging het op zeker moment heel anders toe getuige de enorme lawine van sms-jes en e-mails die tot ons kwam. En wij waren er weer eens niet bij... Een aantal weekjes later... China, 20 juli 2009 vlak voor de eclips aldaar. Ik ontvang weer mails van chasemaatje Roy. Het gaat er weer erg heftig aan toe in Nederland! Alweer ben ik niet van de partij... Ik beloof mijzelf plechtig dat als ik thuis ben ik alles wat ook maar een beetje op zwaar weer lijkt achterna zal gaan! Zie daar de ingredienten voor de stormchase die uiteindelijk op donderdag 22 augustus 2009 haar beslag zal krijgen... Eindelijk, beter laat dan nooit of, in andere woorden, de aanhouder wint!

Een wel bijzonder memorabel dagje was dat gisteren, de dag van het weeralarm en Estofex code 2, donderdag 20 augustus 2009! Een dag die wis en waarachtig in de geschiedenisboeken over weerkunde zal worden bijgeschreven. De dag begon, zoals gebruikelijk met een "voorgeschiedenis", we meldden het al op woensdagavond. De seinen stond op rood wat voor ons groen betekent ;-) Maar, en ook dat meldden wij toen al, niet helemaal op rood.... Want de weermodellen waren het niet met elkaar eens en bleven dat zelfs langere tijd. Wat is/was namelijk het geval. Zeer warme lucht vanuit Spanje werd met een zuidelijke stroming onze lage landen binnen gestuwd. Het beloofd heet te worden die donderdag: tussen de 30 graden aan de kust en 35 graden in het oosten. Een topdag qua hitte dus. Tegelijkertijd naderde vanaf de oceaan een koufront.

Klassieke situatie: continentale hitte wordt verdreven door koele en vochtige luchtmassa's vanaf de oceaan. We hebben het zo vaak meegemaakt. Dit biedt alle ingrediënten voor een "knallend" onweer. Zou je op het eerste gevoel denken. Echter er zijn wat "kleinigheden" in de modellen die al ruim op voorhand zichtbaar zijn maar waarvan de werkelijke betekenis tot zeer lang onduidelijk zal blijven. Voor het koufront uit bevindt zich namelijk een "vore" (trog) die interessant kan worden. Meest belangwekkend is dat reeds woensdag blijkt dat de grote weermodellen die in de weerkamer in gebruik zijn EC en Hirlam het niet met elkaar eens zijn. Voorspeld de een dat de neerslag vooral rond de trog gaat vallen, het andere model geeft de voorkeur aan het koufront.

Er zijn in deze situatie een tweetal zaken van belang die tegen elkaar in bewegen als het gaat om de heftigheid van de mogelijke verschijnselen. Het ene is dat de luchtsoort aan de oostkant van de vore relatief droog is, we merkten dit al op woensdag toen te De Bilt net geen tropische dag werd behaald maar de atmosfeer zowaar "aangenaam" aanvoelde, droge lucht derhalve. Donderdag zou niet veel anders zijn alleen nog eens een aantal graden warmer. (te?) Weinig vocht dus wat bij bij de gangbare convectie het ontstaan van buien tegenwerkt. Anderzijds werkt de convergentie van de zuidelijke wind aan de oostzijde gecombineerd met de westelijke wind aan de westzijde van de vore de convectie juist een handje. Het hangt er nu maar vanaf wat hier prevaleert. De modellen zijn het daar dus niet over eens. Je ziet ook aan de guidance van de weerkamer dat men er daar ook mee worstelt. Dit valt mij al op en ik vind de situatie mede daardoor woensdagavond weerkundig al reuze interessant. Wat gaat hier gebeuren, wie zal het zeggen, wordt het de vore of wordt het het koufront? Hoe dan ook: in de weerkamer worden de meeste stemmen kennelijk op goede gronden uitgebracht op de vore. En dit komt dus ook in alle verwachtingen te staan. Dat de meteorologen en een aantal weeramateurs er mee worstelen wordt niet zichtbaar.

Donderdagochtend is het D-day... Wat te doen? Op dat moment is de zon net op en loopt de temperatuur snel op, ik merk het zelf gelijk als ik 's-ochtend vroeg in De Bilt op de buitenthermometer kijk: al een dikke 22 graden... En nog iets... dreigende Castellanus aan het zwerk! Dat is lang geleden dat ik deze zo zag! Ik mis terstond enkele hartslagen! Dit beloofd voor mijn gevoel een bijzonder dagje te worden. Dat het allemaal heel anders zal gaan verlopen kan ik op dat moment, ergens rond 07:15 nog niet bevroeden... Even verderop in de weerkamer van het KNMI wordt vermoedelijk op dat moment stevig gediscussieerd... Wat te doen? Daar kijkt men vermoedelijk niet buiten naar het zwerk maar naar de nog immer uiteenlopende modellen op de beeldschermen... Er is echter wel een verschil: de geprognotiseerde neerslaghoeveelheden zijn wel opgehoogd. Ook geven de modellen sterke windstoten aan met mogelijk forse hagel in de droge lucht. 67% geeft aan voor een weeralarm te zijn en zo geschiedt. Ook voor mij persoonlijk heeft dat een gevolg... de ballonvaart die avond wordt in de loop van de dag (terecht zal blijken!) afgelast.

De dag gaat eerst naar het rivm waar, naast de gebruikelijke werkzaamheden, zeer regelmatig even een blik op de weerkundige gang van zaken wordt gedaan. Eerst is er nog wat middelbare bewolking maar die verdwijnt snel. De temperatuur loopt dan rap op, geheel zoals verwacht. Al tussen negen en tien uur wordt de zomerse grens genomen. Veel contact met chasemaatje Roy die zich op de UU al evenzeer met weerkundige zaken bezighoudt... We weten beide dat het KNMI de vore, waarop het zou gaan gebeuren, om 12 UT op de (zuid-)westkust verwacht en om 18 UT aan de (noord-)oostgrens. Roy heeft een afspraak die hem pas om 15 uur verlof gunt, ik evenzeer een afspraak waarop ik om 17 uur dien te verschijnen. Wij wensen de vore met alles erbij, erop en eraan dus stipt om 16 uur boven ons hoofd...

En dan gebeuren er een aantal merkwaardige zaken die het vervolg van de dag aankondigen... Rond 11:30 draait de wind op station Vlissingen plotseling naar het westen! De vore is gearriveerd! Ietsje voor op schema.. Maarrr... waar is het onweer dat erbij hoort? Buienradar en Sat24 worden pixel voor pixel afgeloept: geen bui te bekennen, zelfs geen wolkje! Hier klopt iets niet! Veel heen en weer gemail tussen Roy en mij. We begrijpen er geen snars van. Niet veel later draait ook op andere station in het westen de wind naar het westen. sat24 ziet er mooi en schoon uit. Op wat verdwaalde (vriendelijke) cumuli na is het redelijk zonnig. Boven de Noordzee is koufront wel prima herkenbaar. Maar de vore, waar o waar??? Ik ga stipt om 12 uur naar huis want ik heb de middag verlof genomen om mij geheel aan het naderend spectakel te kunnen wijden. Toch even een klein ommetje door het alom bekende Houdringebos om wat mooie Castellanus om optorende Cumulonimbi vast te leggen... Niets van dat al: gewoon zonnig en inmiddels tropisch warm! Inmiddels heeft Roy aangekondigd toch 's-middags al weg te kunnen, hij kan het niet meer houden van de zenuwen... Ik zit zwaar in dubio met mijn ballonvaart. Ik weet instinctief dat die zal worden afgelast maar weet ook dat zulks pas op het laatste moment plaatsvind. Een ballonvaarder wil varen want heeft de centjes simpelweg nodig voor z'n broodwinning. Maar daar schiet ik weer niets mee op. Als ik zelf al weet dat het tegen 16:30 wordt afgelast dan wil ik nu op jacht kunnen naar het nu snel naderend onweer!

Ik kom zelf om 12:30 thuis en gooi als eerste het chasemobiel naar buiten. Vervolgens nogmaals alle accu's laden en verder alles in gereedheid brengen voor een succesvolle chase. Daarna nogmaals alle weersites bekijken. Roy kan het nu helemaal niet meer houden en staat stipt om 13:30 voor de deur. Ik heb dan ook de ballonmevrouw aan de foon en daar is men ook tot het inzicht gekomen dat het festijn vermoedelijk zal worden afgelast. Ik help haar daarbij een handje (...) met alle wetenschap die ik heb en ook mijn ervaringen die ik via Jacob heb meegekregen. Samen met Roy bekijken we nogmaals alle sites. Inmiddels is op nog meer plaatsen in het westen de wind naar het westen gedraaid. Maar er gebeurt hoegenaamd heel weinig rond de (glazen) vore. Wat goedaardig ogende cumuli met weinig vertikale ontwikkeling, dat laatste bekijken we dan weer op de IR waar het beeld voornamelijk grijs is in plaats van helder wit. Alleen boven Düsseldorf bevindt zich een pit. Verder boven de Noordzee het koufront. We bedenken dat het kennelijk wat tijd nodig heeft en dat er wel wat ontwikkeling plaatsvind als de vore verder het land op komt waar de temperaturen hoger zijn. Dat betekent via de A28 naar het noord-oosten! Om 14:45 besluiten we dan daadwerkelijk te gaan anders worden we nog ingehaald en dat kunnen we niet toestaan.

Ergens rond 15:30 belanden we op een parking aan de A28 bij Putten te midden van de Lowlanders. Het is dan ruim tropisch en we weten niet wat te doen. Begrijpen er eigenlijk maar bar weinig van. Waar blijft dat onweer nu? We surfen ons ongans op onze mobieltjes, de telecomboeren kunnen weer spinnend tevreden zijn, dat worden vette rekeningen voor de heren Keeris en ter Kuile... Probleempje is dat je wel heel regelmatig het beeld moet refreshen (herladen) wat we wel eens in de hectiek vergeten. Op zeker moment blijkt de KNMI weeralarm pagina ververst te zijn! Er staan nu een drietal lijnen op het NL-landkaartje ingetekend met geheel andere tijdstippen als eerder in de ochtend opgegeven. Zo komt er kennelijk pas rond 20 uur een lijn met onweersbuien aan waar wij nu staan! Paniek! Wat is hier aan de hand? De weergoden spelen een spelletje met ons en de meteorologen in de weerkamer! Dat is niet eerlijk. Wij jagen eerlijk op mooie vette onweersbuien, zijn keurig op tijd om ze op te wachten en dan gaat het spel anders gespeeld worden! Wat nu? Dat hebben we ons al eens eerder vandaag afgevraagd... Tijdens deze fase, het is inmiddels zo rond 16:30, in de "strijd" valt het ons aan de bomen op dat de wind plotsklaps naar het westen is gedraaid en stevig toeneemt! De vore!!! Zo hier en daar een "verdwaalde" vriendelijk ogende cumulus. Het beeld dat we even tevoren via onze mobieltjes tot ons nemen komt dus nu overeen met wat we waarnemen. Kennelijk "doet" de vore niets en moet het toch van het koufront komen.

We besluiten om via A28 en A1 richting Amsterdam te rijden want daar zit een los buienlijntje. Leuk om te chasen. We rijden op de A1 ergens tussen Amersfoort en Hilversum merken we een vreemde grijze band aan de hemel op. Wat is dat dan voor merkwaardig iets? Nog nooit gezien! Is dat een of ander soort optisch verschijnsel, een soort inversielaag? We begrijpen het weer eens niet, de zoveelste keer vandaag... Wat een dag is dit... Nog weer verder komen we erachter dit dit die buienlijn boven A'dam moet zijn! Wat een gek gezicht! Uit de guidance herinneren we ons de zeer hoge basis die men had berekend: 5000 voeten. Dat is het dus: we kijken gewoon onder de buien door! Hoog boven ons zien we de cumulus-congestus en -nimbus. Zeer apart gezicht. We maken een stop bij de Witte bergen ter hoogte van Hilversum en leggen daar het gebeuren vast. Roy's buurvrouw belt en meld heel grote onweerscomplexen die vanuit België oprukkend naar Nederland! Dat is gek! Die hebben wij gemist, hoe kan dat nu weer? Vergeten de schermpjes van onze mobieltjes te refreshen... Waar de buurvrouw van Roy al niet goed voor is.

Goed: we gaan via de A1 en de A9 naar de A2 en dan naar Utrecht en kijken waar we de zaak ergens kunnen opvangen. We rijden even een moment verkeerd en pakken en passant de oude buienlijn boven A'dam fotografisch nog even mee. Op naar Utrecht waar we nu heel snel een mooi punt moeten vinden want de nieuwe, behoorlijk zwaar uitziende, buienlijn nadert snel. Dit is dus het koufront of wat daar voor door moet gaan en dit is het zware weer waar het weeralarm allemaal om te doen is. Nu wordt het (eindelijk) serieus, hier zijn we voor op jacht gegaan! Het bloed spettert de aderen uit... We nemen een gok en nemen afslag Houten en stoppen op de allereerst mogelijk plaats waar je zonder bon mag stoppen en dat is bij een informatiebord. Het is allemaal niet superperfect maar er is geen tijd want de bui is in aantocht! Het oogt een beetje dreigend maar zeker niet gevaarlijk. Geen shelfclouds, geen rolwolken, geen groengele luchten. We maken een flink aantal foto's en Roy legt het tafereeltje vast op video. Even later begint het lekker te "sausen" maar geen hagel en geen wolkbreuk. Wel redelijk wat onweer maar ook weer geen zwaar onweer.

Het aardige is dat deze buienlijn vooral zuid-noord is georienteerd en slechts langzaam oostwaarts verplaatst. Die houden we op onze sloffen bij. Dus over de A12 richting Arnhem. De buienlijn is inmiddels prominent zichtbaar bij Buienradar op onze mobieltjes. Dat oogt niet slecht en is dus leuk chasebaar! Inmiddels is het zo'n beetje na zeven uur en is de avondspits of wat daar voor door moet gaan voorbij. Nederland is kennelijk dankzij het weeralarm snel naar huis getogen en zit massaal achter de geraniums TV te kijken. Des te beter voor ons. Een eindje verder, afslag Driebergen-Zeist biedt volgens Roy mooi uitzicht maar dat valt een weinig tegen. Terug de A12 op en bij de volgende parkeerplaats bui numero twee bekijken. Voor het beste uitzicht moet soms een verkeersregeltje eraan geloven en moet je wat handig zijn met het stuurwiel... Die bui overigens is dat zeker waard want oogt leuk, zeer aardige wolkenlucht! Dat zie je niet vaak in Nederland! Dit oogt wel wat Amerikaans. Het begint alweer te regenen en we gaan weer op weg naar bui numero drie in de lijn. We moeten afslag 24, Wageningen hebben... Op de een of andere manier missen we die omdat we teveel in beslag worden genomen door andere zaken... We zitten bij afslag 25 nabij Arnhem! De ontzetting is groot! We zijn veels te ver doorgechased! Wat te doen? Dat is de zoveelste keer dat we ons dat vandaag afvragen... Het blijft "onder ons" maar misschien is er weer een verkeersregeltje een beetje overtreden maar nooit is de verkeersveiligheid een moment in het geding geweest want die is altijd het belangrijkst. Terug dus naar afslag 24, Wageningen.

We komen aan als de bui zo'n beetje voorbij is, de voorzijde van het ding hebben we dus gemist. Maar de achterzijde van een bui kan, bij zonsondergang, ook bijzonder fraai zijn... Even later zien we de laatste zonnestralen onderdoor prikken terwijl het nog flink regent en onweert. Snel een industrieterrein opgereden en geparkeerd op een plaats waar het niet bedoeld is te parkeren maar waar het dan totaal geen kwaad kan. Dan echter ontspint zich een schouwspel als zowel Roy als ik nooit eerder zo mooi hebben mogen waarnemen, zelfs niet in de US of A! Een schitterende oranje/rode dubbele regenboog! Een feloranje avondlucht! En dat alles terwijl het nog flink zit te plenzen. Het maakt niet uit dat wij of onze camera's nat worden, dit krijg je maar "eens in je leven"! Werkelijk onwaarschijnlijk mooi, de kletsnatte camera's maken overuren. Ook alweer Amerikaans aandoend maar dan mooier! Het zal zo tegen 20:45 lopen als onze stormchase met deze apotheose wordt beëindigt. We belanden even voor 22 uur in een Amerikaanse fastfood keten die dan nog open is en bespreken onze avonturen van deze wel bijzonder opmerkelijke dag. Een dag die zo anders verliep als dat wij (en ons aller KNMI) eerst in gedachten hadden. Maar die wij altijd met ons mee zullen nemen, hier is toch wel weergeschiedenis geschreven.

Zuiver weerkundig een buitengewoon interessante dag, zoveel was eigenlijk woensdag al duidelijk. Ik heb met Jacob telefonisch nog uitgebreid nagekaart en mij bleek dat ook Jacob met volle teugen heeft genoten en alles heeft kunnen volgen tot in de binnenste gekrochten van de KNMI weercomputers. Daar is mogelijk nog een "kleinigheidje" over te melden maar dat zal via andere kanalen plaatsvinden. Belangrijkste weerfeit is dus dat de vore het niet heeft "gedaan" maar toch het koufront. De vore was iets voor op "schema" en de temperatuur aan de westkant ervan zakte gevoelig als gevolg van de met een stevige westenwind binnendringende koelere lucht. Vermoedelijk was die laag niet zo heel erg dik en zat boven deze koelere luchtsoort nog een hele dikke kolom met warme lucht. Gevolg was dat op het koufront nog behoorlijk forse buien tot ontwikkeling konden komen. Jacob merkte nog op dat het allemaal veel zwaarder had kunnen uitpakken als alle energie op het koufront had gezeten, dus als er niet eerst een vore langs was gekomen.

Had dit nu niet allemaal eerder voorzien kunnen worden en was dat weeralarm nu wel nodig geweest? Om mee te beginnen moet worden opgemerkt dat onze huidige samenleving onzekerheden kennelijk niet meer accepteert maar alles zo precies mogelijk ruim op voorhand wil weten. Dat nu zal met de natuur altijd een wens blijven maar zal in de praktijk nooit tot de mogelijkheden behoren, men zal moeten leren dit natuurkundige feit te aanvaarden. Ook over zeg duizend jaar zal men met onzekerheden moeten leven en kan men voor verrassingen van moeder natuur komen te staan. Het weer is nu eenmaal niet met perfecte zekerheid voorspelbaar en zal dat nooit en te nimmer worden. Iets anders is dat je beter een weeralarm teveel kunt afgeven als één te weinig... Wel is misschien mogelijk het weeralarm te verfijnen naar locatie door het te regionaliseren alhoewel me dat toch lastig lijkt. Het weer houdt zich namelijk niet aan grenzen van regio's... Ook is wel geopperd een zwaarte-categorie in het leven te roepen: A, B of C. Daar is misschien wel iets voor te zeggen maar het grote publiek zal dit dan wel moeten leren op waarde te schatten. Concluderend: het voorspellen van het weer is en blijft lastig en achteraf weet iedereen het natuurlijk beter. Ik blijf het knap vinden dat de meteorologen het toch altijd maar weer klaar spelen om, zelfs met onenigheid tussen de modellen, er een verwachting weten uit te persen. Op deze plaats past een huldeblijk aan de weerkamer van het KNMI!

Tot slot van dit relaas een woord van dank aan chasemaatje Roy met wie ik een heerlijke en bijzonder enerverende chasedag heb mogen beleven!

Was getekend,

Casper.

Enkele beelden van de stormchase